Yazan : Şadi Evren ŞEKER
Bu yazının amacı literatürde bilgi işçileri (knowledge worker) olarak geçen kavramı açıklamaktır. Bilgi işçileri, sermayesi bilgi olan iş sahalarında çalışan kişileri ifade eder. Örneğin yazılım mühendisleri, hekimler, mimarlar, akademisyenler, mühendisler, bilim adamları, muhasebeciler veya hakimler gibi meslek erbapları elde etmiş oldukları eğitim ve bu eğitimin üzerine inşa ettikleri tecrübe ve nihayetinde sahip oldukları bilgi ile kazanmaktadır.
Bilgi işçilerinin tek cümlelik tanımı ‘yaşamak için düşünmek’ şeklinde ifade edilebilir.
Bilgi çalışanlarını diğer çalışanlardan ayıran en önemli fark, rutin olmayan işlerde çalışıyor olmalarıdır. Bu tip çalışmalar, basitçe çalışmanın her aşamasında zihni bir çalışmayı gerektirir ve problem çözümleme için tümden gelim, tüme varım, yaratıcı düşünme, hayal gücü, analiz ve sentez gibi yetenekleri gerektirir.
Konu üzerindeki çalışmaları ile tanınan Micheal Mcdernott, bu çalışan grubu için vakitlerinin %38’lik kısmını bilgiyi aramak için harcadıklarını ve çoğunun patronları ile farklı mekanlarda olduğunu yazmıştır. Çoğu bilgi çalışanı, işletmeler ile farklı zaman dilimlerinde veya farklı binalarda (örneğin havaalanı lounge’ları, ev ofisleri, oteller vs. ) çalışarak ürettikleri bilgiyi işletmelere transfer etmektedirler.
Bilgi çalışanları, almış oldukları yüksek maaşlardan dolayı altın yakalılar (golden collar) olarak da adlandırılırlar. Çoğu bilgi çalışanı, aslında kendi işinin patronudur, ne zaman ve ne şekilde çalışacağını kendisi belirler, bu özellikleri bir avantaj gibi görülse de, yapılan araştırmalar bilgi çalışanlarının ‘tükenmişlik’ problemine çok daha yakın olduğunu göstermiştir. Bilgi çalışanlarının önemli bir problemi kendi zamanlarını ve enerjilerini doğru kontrol edebilecek iradeye ve tecrübeye zamanla ulaşıyor olmaları ve çoğunun bu seviyeye gelene kadar oldukça yıpratıcı aşamalardan geçiyor olmasıdır.
Bilgi çalışanlarının karakteristik özellikleri aşağıdaki şekilde sıralanabilir:
- İlişkileri tespit etmek için veri üzerinde analiz yapıyor olmaları
- Girdiler üzerinde analiz yaparak karmaşık ve çakışan önceliklerin tespit ediyor olmaları
- Gidişatı anlıyor ve belirliyor olmaları
- Bağlantıları kuruyor olmaları
- Sebep ve sonucu anlıyor olmaları
- Beyin fırtınasına yatkın olmaları ve geniş düşünebilmeleri
- Detaylara inebiliyor ve odaklanabiliyor olmaları
- Yeni yetenekler üretebiliyor olmaları
- Strateji üretiyor ve düzenleyebiliyor olmaları
Ayrıca bilgi çalışanlarının aşağıdaki konularla ilgilenmeyeceği söylenebilir:
- Kayıt işleme
- Rutin işler
- İşlerin sıralanması
Yukarıdaki yapılması genelde istenmeyecekler listesinin aşağıdakilerden ayırt edilmesi gerekir:
- Teknik veya müşteri desteği sağlamak
- Müşterilerde karşılaşılan istisnai özel durumlarla ilgilenmek
- Açık uçlu talepleri cevaplamak
Bu işlemler rutin ve bilgi çalışanları için düşük işler gibi görünebilir ancak göründüklerinin aksine oldukça değerli ve önemli işlerdir.
Genel olarak, bilgi çalışanlarının bir işletmeye en büyük katkısı, bilgi nakitleridir (knowledge assets). Genelde ölçülmesi kolay olmasa da bilgi nakitleri, firmanın entellektüel sermayesinin (intellectual capital) artışı anlamına gelir. Bilgi nakitlerinin ticari olarak değeri olduğu veya paraya çevrilebilir olduğu anlarda, genelde bu nakitler patent ile koruma altına alınır.
Reinhard(2011) tarafından yapılan sınıflandırmaya göre bilgi çalışanları aşağıdaki 10 durumdan birisinde çalışabilir:
|
Rol |
Tanım |
Yapılan Bilgi Faaliyetleri |
Literatür Kaynakları |
| Kontrolcü (Controller) | Temel enformasyon çerçevesinde organizasyonel performansı izleyen kişlerdir | Analiz,Yayma,
Enformasyon organizasyonu, Gözleme (monitoring) |
(Moore and Rugullies, 2005) (Geisler, 2007) |
| Yardımcı (Helper) | Bir problemi çözdüğü zaman elde ettiği bilgiyi diğer insanlara aktaran kişi. | Yetkilendirme,Analiz,Yayma,
Geri besleme, Enformasyon Arama Öğrenme, Ağ çalışması |
(Davenport and Prusak, 1998) |
| Öğrenici (Learner) | Kişisel beceri ve rekabet üstünlüğünü geliştirmek için bilgiyi alan kişiler. | Edinim,Analiz,Uzman araması, enformasyon araması, öğrenme, hizmet arama | |
| Bağlayıcı (Linker) | Farklı kaynaklardan gelen bilgileri bağlayarak yeni bilgiler üreten kişiler. | Analiz,Yayma, Bilgi bulma,
Bilgi organizasyonu, Bağlantı çalışması |
(Davenport and Prusak, 1998)(Nonaka and Takeushi, 1995)(Geisler, 2007) |
| Ağcı (Networker) | Kendileri ile benzer alanlarda çalışan kişileri ve organizasyonları bulup bu kişilerle bilgi paylaşımı için işbirliği yapan kişiler. | Analiz, yayma, uzman bulma, gözlemleme, bağlantı çalışması, servis bulma | (Davenport and Prusak, 1998)[(Nonaka and Takeushi, 1995) (Geisler, 2007) |
| Organizeci(Organizer) | Kişisel veya organizasyonel planlama ile ilgilenen kişiler (mesela yapılacak işlerin listesini tutan kişiler) | Analiz, bilgi bulma, gözlemleme, bağlantı çalışması | (Moore and Rugullies, 2005) |
| Alıcı/Toplayıcı(Retriever) | Verilen bir başlık ile ilgili bilgi toplayan kişiler. | Edinme, Analiz, Uzman bulma, bilgi bulma, bilgi organizasyonu, gözlemleme | (Snyder-Halpern et al., 2001) |
| Paylaşıcı (Sharer) | Bir toplulukta bilgiyi yayan kişiler | Yetkilendirme, eş-yetkilendirme, yayma, bağlantılama | (Davenport and Prusak, 1998)(Brown et al., 2002) (Geisler, 2007) |
| Çözücü (Solver) | Karşılaşılan problemlere çözüm bulan kişiler. | Edinim, analiz, yayma, bilgi bulma, öğrenme, servis bulma | (Davenport and Prusak, 1998)(Nonaka and Takeushi, 1995)(Moore and Rugullies, 2005) |
| İzleyici(Tracker) | Organizasyonel veya kişisel boyuttaki faaliyetleri izleyerek problem olabilecek faaliyetleri önceden belirleyen kişiler. | Analiz, bilgi bulma, gözlemleme, bağlantılama | (Moore and Rugullies, 2005) |