Yenilik Yayılımı (Diffusion of Innovations)

Yazan : Şadi Evren ŞEKER

Bu yazının amacı, literatürde ‘’yenilik yayılması’’ (diffusion of innovations) olarak geçen kavramı açıklamaktır. Yenilik (innovation) hem bireysel hem de toplumsal anlamda yeni fikir ve teknolojiler ile karşılaşmak ile başlayan ve bu fikir ve teknolojileri benimsemek veya reddetmek ile neticelen bir süreçtir. Yenilik yayılması kavramı ise, yeni fikir ve teknolojilerin bir kültür içerisindeki yayılmasını modellemeyi amaçlar.

Bu konudaki ilk çalışmalar, bir sosyal sistemin üyeleri arasında belirli kanallar üzerinden yayıldığı tezi ile iletişim (communication) alanında başlamış olup[1] daha sonra ekonomi ve işletme alanlarında duyulan ilgi ile farklı disiplinler de konuya dahil olmuştur.

Bir yeniliğin kendini sürdürebilmesi için (self sustain) geniş ölçekte sahiplenilmesi gerekir. Ulaşılan kitlenin büyüklüğü için kritik bir nokta bulunmaktadır (critical mass) ve bu noktaya ulaştıktan sonra yeniliğin sürdürülebilir seviyeye ulaştığı söylenebilir. Yine bu konudaki ilk çalışmalarda, yeniliğe sahip çıkan ve benimseyen sosyal gruplar kategorik olarak tanımlanmıştır. Buna göre 5 gruptan bahsetmek mümkündür:

Yukarıda bir yeniliğin toplumda geçirdiği 5 aşama anlatılmıştır. Görsel olarak aşağıdaki şekilde ifade edilebilir:

yenililk_yayilmasi_diffusion_innovation

Yukarıdaki Pazar payları Rogers’ın çalışmasından alınan değerlerdir[1]. Ayrıca 1962 yılındaki ilk çalışmasına ilave olarak daha sonra 1983 yılındaki çalışmasında [2], yayılma sırasındaki ana etmenleri aşağıdaki şekilde sıralamıştır:

Karar Verme Süreci

Karar verme sürecinde iki önemli unsur bulunmaktadır:

Bu iki unsura göre yenilik ile ilgili karar aşağıdaki 3 kategoriden birisine girebilir:

Seçimli Yenilik Kararı : Yenilik kararı, bireyin kendisi tarafından verilmiştir ve birey toplumda bazı açılardan kopmuş/farklılaşmış olabilir

İttifakla Yenilik Kararı: Bir toplumun bütün bireylerinin öz iradesi tarafından kabul görmüş bir yeniliği ifade eder. Yeniliğin benimsenmesi kolektif bir süreçtir.

Otoriter Yenilik Kararı: Bir toplumun bütün bireylerine yayılmış ve benimsenmiş yeniliktir ancak yeniliğe geçiş kararı toplumdaki etkisi ve gücü olan bir azınlık tarafından (otorite tarafından) alınmıştır.

Yenilik Yayılma Süreci

Yenilik yayılması 5 safhalı bir süreçten oluşur. Rogers’ın ilk çalışmasındaki [1] 5 aşama ‘Farkındalık’, ‘ilgi’, ‘değerlendirme’, ‘Deneme’ ve ‘Benimseme’ olarak geçse de daha sonraki çalışmasında [2] kendisi bu safhaları aşağıdaki şekilde değiştirmiştir:

Yukarıdaki aşamalar aşağıdaki şekilde tasvir edilebilir:

Yenilik_yayilimi_asamalari

Yukarıdaki şekilde de görüldüğü gibi, yenilik adımlarının herhangi birisinde yeniliği benimsemeye giden süreçten sapılabilir. Bu sapma, yeniliğin hiçbir zaman benimsenmemesi anlamına gelebileceği gibi, yeniliğin gecikmesi veya ilgili adımın bir süreliğine askıya alınarak daha sonra devam etmesi olarak da düşünülebilir.

Rogers’ın 5 Gücü

Bir yeniliğin birey tarafından benimsenmesi için etkili olan 5 güç Rogers tarafından aşağıdaki şekilde sıralanmaktadır.

İlgili Konular:

Yenilik yayılması, daha sonra teknoloji kabul modeli (technology acceptance model, TAM) olarak bilinen çalışmalara öncülük etmiştir.

Ayrıca yenilik (innovation) kavramına da bakabilirsiniz.

 Kaynaklar

[1] Rogers, Everett M. (1962). Diffusion of innovations (1st edition). New York, NY: Free Press.

[2] Rogers, Everett M. (1983). Diffusion of innovations (3rd ed.). New York: Free Press.

Leave a Reply

You must be logged in to post a comment.