Dijital Varlık (Digital Asset)

Yazan : Şadi Evren ŞEKER

En genel anlamda, dijital olarak yani 1’ler ve 0’lar olarak gösterilebilen her değer dijital varlıktır. Ancak olayı işletme gözü ile ele alacak olursak bu değerlerin aynı zamanda maddi bir karşılığının veya en azından bir kullanım amacının olması da beklenir. Örneğin bir resim, müzik veya metin bu şekilde kullanım amaçları olan dijital değerlerdir. Günümüz işletmelerinin dijital varlıklar üzerine kurulmaya başladığı veya varlıklarının bir kısmının dijital olduğu görülmektedir. Dijital varlık üzerine yapılan çalışmalar bu varlıkların nasıl korunacağı, nasıl pazarlanacağı, nasıl üretileceği gibi soruları cevaplamaya çalışırlar[1].

Bu yazı kapsamında dijital varlıkların yönetilmesi için geliştirilen dijital varlık yönetimi (digital asset management) sistemlerine genel bir bakış verip bu sistemlerin, bilgi yönetimi (knowledge management), doküman yönetimi (document management system), içerik yönetim sistemi (content managemnet system) gibi diğer yönetim sistemlerinden farkları incelenecektir.

Dijital Varlık Yönetim Sistemleri (Digital Asset Management (DAM) Systems)

En genel anlamıyla dijital varlıkların tutulması, üretilmesi, iletilmesi gibi temel işlemleri yerine getirmek için geliştirilen donanım, yazılım, iş modelleri gibi bileşenlerin tamamına verilen genel isimdir.

Dijital Varlık Üstverisi (Digital Asset Metadata)

Dijital varlıkların içeriği, türü, üreticisi, tarihi gibi çeşitli bilgilerin tutulduğu ve sınıflandırılması ve yönetilmesi için kullanılan ilave verilere verilen isimdir [3]. Zaman içerisinde üst verinin de bir dijital varlık haline geldiği söylenebilir. Örneğin çeşitli kataloglar, fihristler, varlık sınıflandırmaları gibi çalışmalar da birer dijital varlık olarak değer ifade etmektedir. Doğal olarak dijital varlıkların çeşitliliği arttıkça üst veri olarak tutulacak değerler de artmaktadır.

Dijital Varlıkların Değeri

Dijital varlıkların maddi ve duygusal olarak iki grupta toplanabilecek değerlerinden bahsetmek mümkündür. Dijital varlıkların para karşılığında alınıp satılması ve bir sahiplik iddia edilmesi mümkündür. Örneğin bir fotoğraf sanatçısı çekmiş olduğu resmi satabilir ve bunun karşılığında piyasada oluşan dengeler gereği bir ücret talep edebilir. Ancak dijital varlıkların bir de duygusal değeri vardır. Örneğin bir işletmenin veya kişinin sahip olduğu web sayfası da bir dijital varlıktır. Bu varlığın bir maddi değeri olduğu kesindir, nitekim bir bedel karşılığında oluşturulmakta ve yaşatılmaktadır ancak bir de duygusal olarak işletmenin itibarı ile ölçülen değeri vardır. Örneğin bir dijital varlığın çalınması veya yitirilmesi durumunda maddi kayıp olabileceği gibi bir de duygusal kayıptan bahsetmek mümkündür. Diyelim ki bir fotoğraf sanatçısı, eserini kaybetti ve eseri silindi, veya başka birisinin eline istenmeyen şekilde geçti ve kopyalandı buradan maddi bir kayıp elde edeceği kesindir. Bununla birlikte bir işletmenin web sitesinin farklı bir kişi eline geçmesi maddi kayıptan daha çok duygusal (sentimental) kayıp olarak görülebilir. Yani kötü niyetli birisinin, işletmenin veya bir kişinin sitesinden işletme veya kişiler aleyhinde yayınlayacağı her haber maddi kayıptan daha çok itibar, marka değeri, müşteri ilişkileri gibi duygusal bazı sorunlara sebep olmaktadır. Duygusal değeri hedef alan bazı hırsızlıklar günümüzde daha da artmıştır. Örneğin kişilerin sahte hesaplarının oluşturulup kişilerin itibarlarının hedef alınması gibi suçların oranı sosyal medya kullanımı ile çok hızlı bir artış göstermektedir.

Dijital Varlık Yönetimi ve diğer kavramlar arasındaki farklar

Dijital varlık yönetiminin sıklıkla karıştırıldığı/karşılaştırıldığı bazı kavramlar ile farkları aşağıdaki şekilde sıralanabilir:

  1. İçerik yönetim sistemleri (content management systems) ile olan farkları: İçerik yönetim sistemleri genelde teknik bilgisi olmayan veya teknik özelliklerden çok içeriğe odaklanmak isteyen kişilerin kullandığı sistemlerdir. Genelde şablon şeklinde hazırlanmış tasarımlar ve teknik bazı eklentiler sayesinde yayıncı istediği içeriği internet üzerinden hızlı bir şekilde yayınlayabilmektedir. İçerik yönetim sistemleri taşıdıkları bilgiler (içerikler) itibariyle birer dijital varlık yönetim sistemi gibi görülse de iki sistemin odak noktaları farklıdır. Örneğin dijital varlık yönetim sistemleri genel olarak bütün dijital varlıkları kapsayan (video, resim, metin v.b.) bir yapıdayken içerik yönetim sistemleri genel olarak metin odaklıdır. Ayrıca dijital varlık yönetim sistemleri, taşıdıkları dijital varlıkları sahiplik ve değer gibi üst bilgilere göre yönetmek ve korumakla sorumludur. Örneğin bir dijital varlık yönetim sisteminde hangi içeriğe kimin erişeceği, veya erişimin ne kadar ücrete tabi olduğu veya içeriğin hangi telif haklarına göre nasıl paylaşılabileceği gibi çok detaylı yönetimler bulunurken içerik yönetim sistemleri ücretlendirme, telif hakları veya kullanıcı yönetiminden daha çok içeriğe odaklanmaktadır. Ancak gelişen teknoloji ile içerik yönetim sistemlerinde de dijital varlık yönetim sistemlerinde bulunan özellikler eklenebilmekte ve bu anlamda aradaki sınır giderek daha da muğlak hale gelmektedir.
  2. Bilgi yönetim sistemleri (knowledge management systems): Bilgi yönetim sistemleri yapısı itibariyle, bir organizasyondaki bilginin tutulması ve daha sonra verimli olarak kullanılması esasına dayanmaktadır. Örneğin bir işletmenin iş yapış şekilleri, iş süreçleri bu iş sırasında karşılaşılan yeni fikirler gibi çok farklı bilgiler tutulmakta ve daha sonra yenilik (innovation) veya iş süreçlerinin iyileştirilmesi gibi aşamalarda kullanılmaktadır[4]. Bu anlamda bakıldığında bilgi yönetim sistemlerinin tutmuş olduğu bilgiler birer dijital varlık olarak görülebilse de, bilgi yönetim sistemleri daha çok bu bilgilerin çıkarımı ve kullanımı ile ilgilenmektedir. Örneğin bir iş sözleşmesi, bir rapor veya bir çalışanın kişisel görüşü bilgi yönetim sistemi için bir kaynak olmakta ve bilgi yönetim sistemi bu kaynaktaki fikirleri, argümanları veya eleştirileri çıkaran metin analizleri sonucunda kullanışlı raporlar sunmaktadır. Dijital varlık yönetim sistemleri ise bu bilgi toplama ve işleme süreçleri ile ilgilenmemektedir.
  3. Doküman Yönetim Sistemleri (Document Management Systems):Doküman yönetim sistemleri de dijital varlık olarak dokümanları yönetmesi itibariyle dijital varlık yönetim sistemleri ile karıştırılabilmektedir. Ancak doküman yönetim sistemlerinin genel olarak amacı dokümanların doğru şekilde tutulması, sahiplik, imza, versiyon gibi kontrollerinin yapılmasıdır. Örneğin bir dokümanın üzerinde çok sayıda kişi çalışıyorsa son versiyonunun bulunması dokümanların eşitlenmesi (senkronizasyon) veya bir dokümanın elektronik imza ile imzalanması gibi çok sayıda dijital varlık yönetimi sisteminin konusu dışında işlemi yapması beklenmektedir.

Kaynaklar

[1] van Niekerk, A.J. (2006) The Strategic Management of Media Assets; A Methodological Approach. Allied Academies, New Orleans Congress, 2006

[2] Elizabeth Keathley, (2014) Digital Asset Management: Content Architectures, Project Management, and Creating Order out of Media Chaos.

[3] Zhang, A. and Gourley, D. (2009). Creating digital collections. Oxford: Chandos Pub.

[4] Sadi Evren SEKER (2014), Bilgi Yönetimi (Knowledge Management), YBS Ansiklopedi, v.1, is.2 ,pp. 8-14.

Leave a Reply

You must be logged in to post a comment.