Yazan : Şadi Evren ŞEKER
Bu yazının amacı, literatürde Metcalfe kanunu olarak geçen (Metcalfe’s Law) kavramı açıklamaktır. Literatürde ağ etkisi (network effect) olarak da geçmektedir.
Kavram basitçe bir şebekedeki (ağdaki) kullanıcı sayısının artmasına bağlı olarak o şebekedeki trafiğin üssel olarak artacağı iddiasında bulunur.
Örneğin buradaki şebekeyi bir telefon alt yapısı olarak düşünecek olursak aşağıdaki gibi durum resmedilebilir.
Şekilde görüldüğü üzere, ağdaki telefon kullanıcılarının sayısı artıkça ikili görüşme ihtimalleri ve dolayısıyla ağda taşınan trafik artmaktadır. Basit bir şekil teorisi (graph theory) yaklaşımı ile ağdaki kullanıcı sayısı n olmak üzere, olası trafik ihtimali n2 olarak hesaplanabilir. Buradan yola çıkan Metcalfe trafiğin üssel olarak arttığını dolayısıyla şebekeye eklenen her yeni kullanıcının daha önceki kullanıcı sayısı kadar etkide bulunduğu dolayısıyla sistemdeki her artışın n+1, n+2, n+3 şeklinde artarken artan bir dizi olduğunu (incremental) iddia etmektedir.
Günümüzde bu teorinin etkisi, sosyal ağlarda önemli oranda görülmektedir. Elbette teorinin üzerinde ciddi eklentiler yapılmıştır. Örneğin teoride bütün kullanıcıların aynı oranda şebekeyi kullandığı kabul edilirken, sosyal ağlarda dil farklılığı kişilerin sosyal ağ kullanım oranları veya sosyal çevreleri gibi çok çeşitli faktörlerin eklenmesi gerektiği bir gerçektir. Bu anlamda değiştirilmiş bir hal olarak yine big-o gösteriminde, O(n x logn) şeklinde sosyal ağlarda kullanıldığı görülmektedir (bkz. Reed ve Odlyzko, veya Tongia ve Wilson’un çalışmaları).
Metcalfe yaklaşımının iş dünyasına etkisi de oldukça tartışılmış konulardan birsidir. Örneğin bir ortamdaki büyük ve küçük işletmelerin aynı miktarda müşteriye ulaşabiliyor olması, bir ikilemi de beraberinde getirmektedir. Büyük firmalar için tehdit, küçük firmaların hak ettiklerinden daha fazla müşteriye ulaşabiliyor olması gerçeğidir. Küçük firmalar için tehdit ise, büyük firmaların oluşturduğu itibar, pazarlama politikaları veya yenilikler (innovation) ile aynı ortamdaki müşterilerin küçük firmalara kaymasını engelliyor olmasıdır.
Yukarıdaki sosyal ağ ve iş dünyası örneklerinden de anlaşılacağı üzere Metcalfe teorisi olarak bilinen teori günümüz yaklaşımlarına bir temel oluşturmakla birlikte, günümüzdeki ayrışık (heteregenous) ortamlarda tam olarak kullanılamamaktadır.