Yazan : Dr. Şadi Evren ŞEKER
Ağ Tarafsızlığı (net neutrality) kavramı, literatürde, ağ üzerinde gücü olan tarafların (internet servis sağlayıcıları, şirketler, denetim merkezleri, devlet veya hükümetler gibi) ağ üzerindeki uygulamalarının bütün paydaşlar açısından eşit uzaklıkta olmasıdır. Örneğin ağ üzerindeki bazı uygulamalar, kullanıcılar, oyunlar, siteler vs. için farklı uygulama, kural, kanun veya yaptırım bulunmaması anlamına gelir.
İnternet de bir ağ olarak kabul edilebileceği için kavram çoğu zaman internet tarafsızlığı (internet neutrality) anlamında da kullanılmaktadır.
Kavramın daha iyi anlaşılabilmesi için açık internet (open internet) ve kapalı internet (closed internet) kavramlarını anlamakta yarar vardır.
Açık internet, ağ üzerindeki iki tarafın birbiri ile yapmış olduğu iletişimin herhangi bir üçüncü tarafın etkisi olmadan sağlanmasıdır. Örneğin internet üzerindeki telefon görüşmeleri, email trafiği gibi hareketlerin sadece muhataplarının etkisi altında olması olarak anlaşılabilir. Hatta bir web sitesine bağlanmak bile aslında bir istemci (client) ile bir sunucu (server) arasındaki iki uçlu bir iletişimdir ve üçüncü bir tarafın müdahalesi/etkisi açık internet kavramına aykırıdır.
Kapalı internet ise bu kavramın tam tersi olarak, internet üzerinde bazı kısıtlamalar ve kurallar uygulamayı öngörür. Genelde şirketlerin internet kullanımları bu yapıdadır. Örneğin şirket çalışanlarının oyun sitelerine bağlanmasını çoğu şirket iş gücü kaybı olarak gördüğü için yasaklar. Bu durumda internet üzerinde bir yaptırım oluşur.
Ağ tarafsızlığının kanuni alt yapısı için uzun süren tartışmalar yaşanmıştır. Ulusal bir kanuni düzenlemenin genel olarak sıkıntılı olmasının sebebi son kilometre (last kilometer, last mile) alt yapısından kaynaklanmaktadır.
Son kilometre (last kilometer, last mile) kavramı, basitçe internetin son bağlantı noktasını ifade eder. Yani internete son kullanıcının bağlandığı ilk adımdır. Buna göre örneğin servis sağlayıcısı veya internet bağlantısı sunan bir şirket, kullanıcıları üzerinde yaptırım uygulayabilir. Bu son kilometrede yaşanan çeşitlilik ve farklı beklentilerin doğurmuş olduğu problem ise genel olarak ağ tarafsızlığının kanunlaşamamasındaki en önemli argümanı oluşturmaktadır.